Tannines: De betoverende geneeskunst van de natuur

In de wondere wereld van plantenweelde en hun verborgen schatten vinden we een buitengewone klasse van verbindingen die bekend staan als tannines. Deze mysterieuze substanties, die vaak over het hoofd worden gezien, zijn de stille architecten van kleur, smaak en bescherming in talloze plantenrijkdommen over de hele wereld. Duik met ons mee in de betoverende kunst van tannines en ontdek de magie die ze in zich dragen.

Tannines behoren tot een diverse groep van fenolische verbindingen die in verschillende delen van planten voorkomen, zoals schors, bladeren, vruchten en wortels.

Ze hebben de gave om planten een scala aan boeiende eigenschappen te geven, variërend van intense kleuren tot complexe smaken en zelfs bescherming tegen herbivoren.

Meer dan alleen in thee en wijn

Wanneer we denken aan tannines, denken velen van ons automatisch aan zwarte thee, groene thee en wijn, waar ze prominent aanwezig zijn.

In feite zijn tannines verantwoordelijk voor de karakteristieke droogheid en bitterheid van thee en de aangename astringentie en structuur in rode wijnen.

Echter, wist je dat in een kopje groene thee 10 keer zoveel tannines zitten als in en glas rode wijn? In rode wijn zit maar net iets meer taninnen dan in appelsap.

Maar de wereld van tannines reikt veel verder dan deze geliefde dranken. Astringent betekent samentrekkend.

Het zorgt er in het geval van teveel tannines voor dat we een droog gevoel in onze mond kunnen krijgen.

Tannines zijn beschermende stoffen

In de plantenwereld dienen tannines als een natuurlijke verdedigingsmechanisme. Ze vormen een beschermende barrière tegen roofdieren en schadelijke micro-organismen.

Door hun samentrekkende eigenschappen kunnen ze de groei van bacteriën remmen en de houdbaarheid van voedsel verlengen. Deze eigenschappen hebben geleid tot het gebruik van tannines in traditionele geneeskunde, leerlooierijen en zelfs in natuurlijke cosmetica.

Tannines zorgen voor herfstkleuren

Tannines schilderen de herfst

De esthetische aantrekkingskracht van tannines kan niet worden onderschat. Denk aan de betoverende herfstkleuren van bladeren wanneer ze hun tannines op volle kracht tentoonspreiden.

Van goudgeel tot diep rood, deze schitterende tinten zijn het resultaat van tannines die zich manifesteren en de natuur in een meesterwerk van kleur transformeren.

Maar de invloed van tannines beperkt zich niet tot de wereld van flora. In onze eigen ervaring als consumenten hebben we misschien gemerkt dat tannines een subtiele rol spelen bij het genieten van chocolade, noten en zelfs sommige vruchten. Deze tannines geven deze voedingsmiddelen een bevredigende textuur en dragen bij aan hun smaakrijkdom.

Tannines hebben de kracht om ons te betoveren en ons onder te dompelen in de harmonie van de natuur.

Ze zijn als de verborgen schilders die kleuren componeren, de geheime smaakmakers die complexiteit toevoegen, en de stille bewakers die bescherming bieden.

Hun aanwezigheid herinnert ons eraan dat de natuur, in al haar pracht en praal, altijd iets bijzonders te bieden heeft.

Geneeskracht van tannines

Betelnoot

Kleurenpracht is natuurlijk al heilzaam om te zien, maar bij inname bieden tannines nog veel meer geneeskracht. Tannines zijn een groep van chemische verbindingen, bekend als fenolzuren, die voorkomen in verschillende planten, zoals thee, koffie, fruit, bladeren en verschillende soorten noten. Ze staan bekend om hun diverse medicinale eigenschappen. Hier zijn enkele van de belangrijkste medicinale eigenschappen van tannines:

1. Antioxidantwerking: Tannines hebben sterke antioxidant eigenschappen, wat betekent dat ze kunnen helpen bij het neutraliseren van vrije radicalen in het lichaam. Vrije radicalen kunnen schade aan cellen en weefsels veroorzaken, en antioxidanten helpen om deze schade te voorkomen.

2. Ontstekingsremmende eigenschappen: Tannines kunnen ontstekingsreacties in het lichaam remmen. Ze kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen en zwellingen, en worden soms gebruikt bij de behandeling van aandoeningen zoals artritis.

3. Antibacteriële werking: Tannines hebben antimicrobiële eigenschappen en kunnen helpen bij het bestrijden van bepaalde bacteriën, zoals Escherichia coli en Staphylococcus aureus. Ze kunnen ook helpen bij het voorkomen van tandbederf door de groei van schadelijke bacteriën in de mond te remmen.

4. Samentrekkende eigenschappen: Tannines hebben samentrekkende eigenschappen, wat betekent dat ze weefsels kunnen samentrekken. Dit kan nuttig zijn bij de behandeling van aandoeningen zoals diarree, waarbij tannines kunnen helpen bij het verminderen van de waterige ontlasting.

5. Wondgenezende eigenschappen: Tannines kunnen de genezing van wonden bevorderen. Ze kunnen helpen bij het verminderen van bloedingen, het verminderen van ontsteking en het stimuleren van de vorming van nieuwe huidcellen.

6. Antivirus eigenschappen: Uit onderzoek blijkt dat de replicatie van het HIV virus wordt tegengegaan door tannines. Verder blijkt dat tannines virussen in het algemeen inactief maken.

7. Beschermend voor hart en bloedvaten: Tannines gaan aderverkalking tegen. Het houdt de aders soepel en zorgt tegelijkertijd voor minder cholesterol, wat hoogstwaarschijnlijk is toe te schrijven aan de antioxidantactiviteit.

8. Anti-kanker-werking. Tannines blijken kankerverwekkende stoffen te kunnen stoppen en het groeien van een tumor sterk te kunnen vertragen of te stoppen als ze in de juiste hoeveelheden worden gebruikt.

9. Ontwormend effect. Tannines kunnen het aantal parasitaire wormen in een lichaam sterk reduceren.

10. Tegen diabetes: Tannines blijken de opname van glucose te kunnen verbeteren, doordat ze via het celmembraan kunnen reguleren welke stoffen in een cel komen. Ze helpen de opname van insuline, en voorkomen zo insulineresistentie. Hierdoor wordt de bloedsuikerspiegel genivelleerd en is het risico op bloedsuikerpieken en – dalen kleiner.

Opmerking bij de medicinale werkingen

Het is belangrijk op te merken dat de effecten van tannines afhankelijk kunnen zijn van de specifieke verbindingen en de concentraties ervan.

Bovendien kan het gebruik van tannines als medicijn variëren, afhankelijk van de toedieningsvorm en de specifieke gezondheidstoestand. Raadpleeg altijd een zorgverlener voordat je tannines of producten die rijk zijn aan tannines gebruikt voor medicinale doeleinden.

De rode plekken op deze dwarsdoorsnede van een boomstam zijn tannines

Lijst voedsel met taninnes

Hier volgt een lijst van grotendeels voedselplanten met relatief veel tannines. De eerste twee planten zijn alleen veel gebruikt in de leerlooierij. De lijst komt uit een wetenschappelijk onderzoek:

1. Majuphal (Quercus infectoria) – 10.62
2. Kathaa (Acacia catechu) – 10.86%
3. Potentilla officinalis – 15-25%
4. Persimmon (Kaki Tipo) – 17-32%
5. Tamarindezaden – 20%
6. Betelnoten (Areca catechu L) – 8-15%
7. Tuinbonen – 3.8-3.8%
8. Wandoe – 4.3-11.4%
9. Mangopit (Ikanekpo-variëteit) – 4.48%
10. Babul (Acacia arabica) – 7.27%
11. Betelnoten supari (Areca catechu) – 1.52%
12. Amla (Emblica officinalis) – 4.15%
13. Perziken (Prunus persica) – 3.93%
14. Canola (gedopt) – 3.91%
15. Druiven (Vitis vinifera) – 0.11-0.23%
16. Guargom – 0.7-3.68%
17. Rijst (Oryza sativa) – 0.041%
18. Zwarte peper (Piper nigrum) 0.94
19. Groene mungbonen (Phaseolus aureus) – 0.437%
20. Sojabonen (Glycine max) – 0.045%
21. Gember (Zingiber officinale) 0.54
22. Fenegriek (Trigonella foenum-graecum) – 0.163%
23. Kidneybonen (Phaseolus vulgaris) – 1.024%
24. Parel gierst 0.152
25. Zwarte thee – 13.36%
26. Oolongthee – 8.66%
27. Perilla-bladeren – 0.556%
28. Kurkuma (Curcuma longa) – 0.11%
29. Gemengd specerijenpoeder – 0.611%
30. Tamarindepoeder – 1.24%
31. Komijnzaden (Cuminum cyminum) – 0.23%
32. Pecannoten 0.84–0.88
33. Amarant (Amaranthus tricolor) 0.305
34. Koffiebonen (Monsooned malabar) – 0.08%
35. Koffiebonen (Monsooned robusta) – 0.15%
36. Ricinuszaden Wonderboom – 0.6-3.68%
37. Chili poeder (Capsucum annuum) 0.98
38. Amandel – 0.07-0.29%
39. Paranoot – 0.01%
40. Cashewnoot – 0.03-0.04%
41. Virginia-pinda – 0.16-0.29%
42. Walnoot – 0.02-0.05%
43. Pistachenoot – 0.12-0.46%
44. Hazelnoten – 0.05-0.9%
45. Chiazaad – 0.01-0.04%
46. Lijnzaad – 0.02-0.13%
47. Sesamzaad – 0.02-0.1%
48. Pompoenpitten – 0.02-0.32%
49. Zonnebloempitten – 0.03-0.28%
50 Kaneel (Cinnamomum zeylanicum) 0.35
51. Knoflook (Allium sativum) 0.12
52. Guarana 12
53. Droog theeblad 3.7
54. Kolanoten (Cola gigantea, Cola acuminata, Cola nitida) 3.9–4.4
55. Kikkererwten 1.9–6.1
56. Tarwe (Triticum aestivum) 0.041
57. Sorghum 1.54–7.44
58. Koriander (Coriandrum sativum) 0.311–0.82
59. Moringa (Moringa oleifera) 0.08
60. Ganzenvoet (Chenopodium album) 0.116
61. Gotu kola (Centella asiatica) 0.123

Als je deze lange lijst ziet denk je misschien dat tannines overal in zitten, maar in rijst zitten ze vrijwel helemaal niet. In vele voedingssoorten zit slechts een miniem percentage aan tannines.

Wat zijn looistoffen?

Tannines worden ook wel looistoffen genoemd vanwege hun vermogen om dierlijke huiden of plantaardige vezels om te zetten in leer. In vroegere tijden waren er veel leerlooierijen. Het proces van het behandelen van dierlijke huiden om ze duurzaam en flexibel te maken, staat bekend als looien. Tannines spelen hierbij een essentiële rol.

Het looien van huiden is een oud ambachtelijk proces dat al eeuwenlang wordt toegepast. Door de huiden te behandelen met tannines, worden ze bestand tegen ontbinding en krijgen ze de gewenste eigenschappen van leer. Tijdens het looiproces binden de tannines zich aan de eiwitten in de huid, waardoor ze hun structuur en textuur veranderen. Dit zorgt ervoor dat de huiden waterbestendig, flexibel en duurzaam worden.

Benodigdheden van een leerlooierij in Marokko

Tanninen verlengen de houdbaarheid van leer

Het gebruik van tannines als looistoffen heeft vele voordelen. Naast het creëren van hoogwaardig leer, hebben tannines ook antibacteriële eigenschappen, waardoor ze de houdbaarheid van het leer kunnen verlengen. Bovendien geven tannines leer een kenmerkende aangename geur.

De bronnen van tannines voor het looien variëren, maar enkele van de meest gebruikte bronnen zijn eikenschors, quebracho, kastanje, mimosa en sumak. Deze planten bevatten hoge concentraties tannines in hun schors of bast, die worden geëxtraheerd en vervolgens gebruikt in het looiproces.

Hoewel tannines voornamelijk bekend zijn vanwege hun rol in het looien van leer, hebben ze ook andere toepassingen. Ze worden gebruikt in de productie van inkt, kleurstoffen en houtbehandelingsmiddelen. Daarnaast hebben tannines ook belangrijke toepassingen in de traditionele geneeskunde vanwege hun samentrekkende en ontstekingsremmende eigenschappen.

Al met al zijn tannines fascinerende verbindingen die niet alleen esthetische waarde hebben in de natuurlijke wereld, maar ook een belangrijke rol spelen in ambachtelijke processen zoals het looien van leer. Ze vormen een brug tussen de plantaardige en dierlijke wereld, waar ze hun unieke eigenschappen tot uiting brengen en ons blijven verbazen met hun veelzijdigheid en nut.

Tannines hebben samentrekkende eigenschappen

De samentrekkende adstringente eigenschappen van tannines verwijzen naar hun vermogen om weefsel samen te trekken of te samentrekken wanneer ze ermee in contact komen.

Dit komt doordat tannines de eiwitten in het weefsel coaguleren of denatureren, wat resulteert in een samentrekkend effect.

Wanneer tannines op het weefsel worden aangebracht, zoals op slijmvliezen in de mond of de huid, reageren ze met de eiwitten in het weefsel.

Dit zorgt ervoor dat de eiwitten samenklonteren, waardoor het weefsel strakker wordt en een samentrekkend gevoel ontstaat.

Dit kan worden waargenomen als een droog, samentrekkend of samentrekkend mondgevoel wanneer bijvoorbeeld tanninerijke voedingsmiddelen of dranken worden geconsumeerd, zoals thee, granaatappels of walnoten.

Adstringentia zijn bloedstelpende middelen

De samentrekkende eigenschappen van tannines hebben verschillende toepassingen.

In de traditionele geneeskunde worden tannines bijvoorbeeld gebruikt als adstringentia, stoffen die worden gebruikt om weefsels te samentrekken en te helpen bij het stoppen van bloedingen.

Ze kunnen worden toegepast op kleine wondjes of oppervlakkige huidirritaties om het bloeden te verminderen en het genezingsproces te ondersteunen.

Tanninen maken de huid strakker

Daarnaast worden samentrekkende eigenschappen van tannines ook gebruikt in cosmetische producten.

Tannines kunnen helpen bij het verkleinen van de poriën van de huid, waardoor deze strakker en gladder lijkt.

Dit maakt ze nuttig in producten zoals toners en astringerende lotions.

Teveel tannines is niet goed

Het is belangrijk op te merken dat de samentrekkende eigenschappen van tannines niet alleen voordelen hebben.

In sommige gevallen kunnen ze leiden tot een droog gevoel in de mond of een belemmering van de opname van voedingsstoffen, zoals bij overmatige consumptie van tanninerijke voedingsmiddelen.

Over het algemeen zijn de samentrekkende eigenschappen van tannines een intrigerend aspect van hun chemische structuur en biologische activiteiten.

Ze dragen bij aan de diverse toepassingen van tannines in verschillende industrieën, variërend van traditionele geneeskunde tot voeding en cosmetica.

Koester de tannine

Dus volgende keer dat je geniet van een heerlijke kop groene thee, een hap van een kaki, of zelfs een wandeling maakt door het klankrijke kleurenpalet van de herfst, bedenk dan de rol die tannines spelen in deze betoverende ervaring.

Ze zijn de stille helden van de natuur, en hun verhaal is er een om te koesteren en te bewonderen. Zonder tannines zou de wereld grijs zijn, onze schoenen snel uiteen vallen en we zouden futloos in de ziekenboeg liggen wanneer we hun medicinale krachten ontberen.

Bronnen bij het artikel over tannines

Foto's: Wikimedia Commons, Publiek Domein
Veel informatie komt uit interviews
Wetenschappelijke informatie is afkomstig uit onderstaande downloadbare onderzoeken:
1
2